Ustawa Prawo łowieckie z dnia 13 października 1995 r. (Dz.U. 1995 nr 147 poz. 713) to podstawowy akt prawny regulujący zasady gospodarki łowieckiej w Polsce, w tym gospodarowanie gatunkami zwierząt łownych, działalność gospodarczą w zakresie łowiectwa czy sposób postępowania przy powstaniu szkód łowieckich. Ustawa ta zawiera również szereg przepisów karnych, wśród których nie brakuje norm wzbudzających duże kontrowersje – zarówno w środowisku myśliwych, jak i wśród szeroko pojętej opinii publicznej.

Celowe utrudnianie polowania – analiza prawna

Jak stanowi art. 42aa pkt. 16 ustawy Prawo łowieckie, zabrania się celowego utrudniania lub uniemożliwiania wykonywania polowania. Art. 52 pkt. 8 Prawa łowieckiego penalizuje ten czyn, przewidując za jego popełnienie karę grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Przepisy te wprowadzone zostały na mocy ustawy z 20 grudnia 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia zwalczania chorób zakaźnych zwierząt, na skutek coraz częstszych prób uniemożliwiania wykonywania polowań indywidualnych i polowań zbiorowych przez zorganizowane grupy aktywistów antyłowieckich.

Interpretacja przepisów dotyczących utrudniania polowania

W wymienionych przepisach ustawodawca użył pojęcia “celowości” – oznacza to, że przestępstwem jest tylko umyślne utrudnianie bądź uniemożliwianie wykonywania polowania. Umyślność oznacza, że sprawca przestępstwa ma zamiar jego popełnienia (czyli chce je popełnić) albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.

Jak wskazuje orzecznictwo sądów, nie każda obecność w lesie podczas polowania może być uznana za celowe utrudnianie polowania. Dla zaistnienia przestępstwa konieczne jest podjęcie aktywnych działań mających na celu przeszkodzenie w wykonywaniu polowania.

Praktyczne problemy w stosowaniu przepisów

Niestety brak precyzyjnej definicji “celowego utrudniania lub uniemożliwiania polowania” prowadzi do wielu nadużyć interpretacyjnych i to zarówno po stronie myśliwych, jak i niepolujących użytkowników lasów. W tej trudnej sytuacji niezbędne jest wzajemne zrozumienie różnych perspektyw. Myśliwi muszą zdawać sobie sprawę, że korzystanie z lasu jest prawem każdego obywatela, z kolei niepolująca część społeczeństwa powinna dostrzegać rolę myśliwych jako wykonawców zleconych przez państwo zadań w zakresie gospodarowania populacjami dzikich zwierząt.

Polowanie w obecności dzieci – kontrowersje prawne

Kolejnym przepisem, który wzbudził ogromne emocje i ogólnonarodową dyskusję, jest wprowadzony stosunkowo niedawno do ustawy łowieckiej art. 52 pkt. 7, zgodnie z którym kto wykonuje polowanie w obecności lub przy udziale dziecka do 18. roku życia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Przeciwnicy tej regulacji podnoszą argument jej niekonstytucyjności, wskazując na art. 48 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, że rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.

Zostawiając na boku rozważania natury konstytucyjnej, nie sposób pominąć faktu, że tego rodzaju restrykcyjnego prawa nie znajdziemy nigdzie indziej na świecie. W wielu krajach europejskich osoby niepełnoletnie mogą nie tylko bez przeszkód towarzyszyć swoim rodzicom czy dziadkom w polowaniach, ale i samodzielnie polować po spełnieniu określonych wymogów. Dotyczy to między innymi Norwegii, znanej przecież ze swej (nad)opiekuńczości i wyjątkowo restrykcyjnego podejścia do wychowywania dzieci.

Warto zaznaczyć, że pojawiały się już inicjatywy legislacyjne mające na celu złagodzenie tego przepisu, jednak na dzień publikacji artykułu (marzec 2025 r.) zakaz pozostaje w mocy. Myśliwi naruszający ten zakaz muszą liczyć się z odpowiedzialnością karną przewidzianą w ustawie.

Złamanie zasad bioasekuracji

Innym aktualnym tematem jest nadal występująca w Polsce choroba zakaźna – afrykański pomór świń (ASF), dziesiątkująca pogłowie zwierząt hodowlanych tego gatunku i spokrewnionych z nimi dzików. W celu przeciwdziałania epidemii, rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 stycznia 2020 r. (Dz. U. z 2020 r. poz. 160) myśliwi zobowiązani zostali do stosowania zasad bioasekuracji przy wykonywaniu czynności związanych z polowaniem.

Zgodnie z art. 51 pkt 7a Prawa łowieckiego, nieprzestrzeganie zasad bioasekuracji podczas polowania lub odstrzału sanitarnego oraz przy wykonywaniu czynności związanych z zagospodarowaniem pozyskanej zwierzyny, stanowi wykroczenie zagrożone karą grzywny.

Myśliwi powinni pamiętać o kluczowych zasadach bioasekuracji, takich jak:

  • Dezynfekcja obuwia i sprzętu po zakończonym polowaniu
  • Odpowiednie zabezpieczenie i transport tusz zwierzyny
  • Przestrzeganie procedur postępowania z odpadami po patroszeniu
  • Unikanie kontaktu z gospodarstwami hodującymi trzodę chlewną bezpośrednio po polowaniu

Niestosowanie się do tych zasad może nie tylko skutkować odpowiedzialnością wykroczeniową, ale również przyczynić się do rozprzestrzeniania groźnej choroby.

Polowanie bez uprawnień i w okresie ochronnym

Klasycznym przykładem przestępstwa łowieckiego jest polowanie bez uprawnień i w okresie ochronnym, określane w języku prawniczym jako kłusownictwo. W art. 42 ust. 2, 3 i 8 ustawy Prawo łowieckiewymienione zostały elementy składające się na szeroko pojęte uprawnienia do wykonywania polowania.

Należą do nich:

  • Członkostwo w Polskim Związku Łowieckim
  • Pozwolenie na posiadanie broni myśliwskiej
  • Pisemne upoważnienie do wykonywania polowania wydane przez dzierżawcę lub zarządcę obwodu łowieckiego
  • Posiadanie uprawnień do wykonywania polowania (podstawowych, selekcjonerskich lub sokolniczych)

Konsekwencje polowania bez uprawnień

Wykonywanie polowania w sposób niespełniający wymienionych wyżej kryteriów stanowi przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 5 (art. 53 pkt. 4 Prawa łowieckiego).

W tym miejscu przytoczenia wymaga również art. 42b ust. 2 ustawy, zgodnie z którym w przypadku pozyskania zwierzyny na polowaniu indywidualnym myśliwy jest obowiązany niezwłocznie odnotować ten fakt w posiadanym upoważnieniu do wykonywania polowania. Osoba niedopełniająca tego obowiązku naraża się na odpowiedzialność na podstawie art. 51 ust. 1 pkt. 7 ustawy, przewidującego za to wykroczenie karę grzywny.

Polowanie w okresie ochronnym

Górną granicę 5 lat pozbawienia wolności ustawodawca przewidział również dla osób polujących w okresie ochronnym (art. 53 pkt. 3 prawa łowieckiego). Warto przy tym pamiętać, że przez “okres ochronny” należy rozumieć nie tylko dany czas w roku, gdy polowanie na określony gatunek zwierzyny jest zabronione, ale również porę dnia (np. zabronione jest polowanie na jelenie w nocy).

Orzecznictwo sądów w sprawach kłusownictwa

Jak wskazuje orzecznictwo sądów powszechnych, kłusownictwo należy do najczęściej popełnianych przestępstw łowieckich. Sądy stosunkowo surowo podchodzą do tego typu spraw, zwłaszcza gdy wiążą się one z polowaniem na gatunki zagrożone lub rzadkie.

Polowanie z chartami i ich hodowla bez zezwolenia

Zgodnie z art. 42aa pkt. 4 i 9 prawa łowieckiego, zabronione jest nie tylko polowanie z chartami rasowymi lub ich mieszańcami, ale również – z czego wiele osób nie zdaje sobie sprawy – ich hodowla i utrzymywanie bez wymaganego zezwolenia.

Zezwolenie na hodowlę chartów wydawane jest w formie decyzji administracyjnej przez starostę właściwego ze względu na miejsce prowadzenia hodowli psów lub ich utrzymywania.

W prawie łowieckim uregulowana została również kwestia odpowiedzialności karnej osób naruszających powyższe przepisy. Zgodnie z art. 52 pkt. 4 ustawy, kto hoduje lub utrzymuje bez zezwolenia charty rasowe lub ich mieszańce, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Znacznie surowszą karą – pozbawienia wolności do lat 5 – zagrożone jest polowanie z użyciem chartów lub ich mieszańców oraz ewentualne wejście w posiadanie zwierzyny przy ich pomocy (art. 53 pkt. 2 i 6 prawa łowieckiego).

Zakaz używania chartów w łowiectwie ma swoje historyczne uzasadnienie – ze względu na wyjątkową skuteczność tych psów w polowaniach na zwierzynę, ich wykorzystanie mogłoby prowadzić do nadmiernego wyniszczenia populacji zwierząt łownych. Współcześnie przepisy te służą ochronie równowagi w środowisku naturalnym i zrównoważonej gospodarce łowieckiej.

Sankcje dodatkowe – przepadek broni, pojazdów i trofeów

Na zakończenie warto wspomnieć, że zgodnie z art. 54 ust. 1 prawa łowieckiego, w razie skazania za wymienione wyżej przestępstwa, sąd może orzec przepadek:

  • broni myśliwskiej
  • pojazdów
  • narzędzi
  • psów myśliwskich
  • trofeów łowieckich
  • tusz zwierzyny i ich części

Jest to sankcja dodatkowa, która może zostać orzeczona niezależnie od kary głównej (grzywny, ograniczenia wolności czy pozbawienia wolności). W praktyce sądowej przepadek broni jest orzekany stosunkowo często, szczególnie w przypadku recydywistów.

Procedura w przypadku oskarżenia o wykroczenie lub przestępstwo łowieckie

W przypadku postawienia zarzutów dotyczących naruszenia przepisów Prawa łowieckiego, zarówno myśliwi, jak i inne osoby powinni:

  1. Skonsultować się z prawnikiem specjalizującym się w prawie łowieckim i karnym
  2. Zgromadzić dokumentację potwierdzającą swoje uprawnienia lub okoliczności zdarzenia
  3. Zachować prawo do odmowy składania wyjaśnień do czasu konsultacji z adwokatem
  4. Przygotować świadków mogących potwierdzić przebieg zdarzenia
  5. Rozważyć możliwość mediacji w przypadku wykroczeń mniejszej wagi

Należy podkreślić, że przestępstwa łowieckie są ścigane z oskarżenia publicznego – oznacza to, że postępowanie prowadzi prokuratura lub policja niezależnie od woli pokrzywdzonego.